Białowieski Park Narodowy

Białowieski Park Narodowy (BPN) jest najstarszym parkiem narodowym w Polsce. Jego początki sięgają 1921 r., kiedy to na fragmencie najlepiej zachowanej pierwotnej Puszczy utworzono rezerwat ścisły, który stał się zalążkiem dzisiejszego Parku. Dziś powierzchnia BPN wynosi 10 517 ha, z tego ponad 6050 ha pozostaje pod ochroną ścisłą.

Turyści, którzy pragną kontaktu z dziką przyrodą, powinni koniecznie odwiedzić BPN. Właśnie tutaj, w północno-wschodniej Polsce, chronimy ostatnie na niżu Europy lasy naturalne o charakterze pierwotnym, jakie przed wiekami rozciągały się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Są to lasy wielowiekowe i wielogatunkowe, o zróżnicowanej strukturze przestrzennej i niespotykanym bogactwie świata roślin, grzybów i zwierząt. Mało jest tu gatunków związanych ze środowiskami przekształconymi przez człowieka, a bardzo dużo charakterystycznych dla lasów naturalnych i pierwotnych, które gdzie indziej zostały już wytępione lub są poważnie zagrożone. Spośród ptaków spotykamy tu np.: sóweczkę, dzięcioła trójpalczastego i białogrzbietego; z chrząszczy – żerdziankę Urussowa, pachnicę dębową, rozmiazga kolweńskiego.

Dowodami wyjątkowych walorów BPN było wpisanie Parku w 1977 r. przez UNESCO na listę Rezerwatów Biosfery M&B, a w 1979 r. na listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości. W 1992 r. status ten UNESCO rozszerzyło na przylegający po białoruskiej stronie fragment Parku Narodowego „Białowieżskaja Puszcza”, a w 2014 r. niemal na całą Puszczę Białowieską.

Żubr

Symbolem Parku i Puszczy Białowieskiej (PB) jest żubr – największy ssak Europy. Ciężar dorosłych samców waha się od 440 do 920 kg. Krowy są mniejsze, ich ciężar waha się od 320 do 640 kg. Ostatnie wolne stado żubrów wyniszczono w PB w okresie I wojny światowej. W 1919 roku zginął ostatni osobnik. W 1929 r. sprowadzono tu żubry zachowane jeszcze w ogrodach zoologicznych i zwierzyńcach. Zdolne do rozmnażania osobniki umieszczono w specjalnie wybudowanym w PB rezerwacie, gdzie pod okiem doświadczonych osób rozpoczęto długą i trudną hodowlę. Po zwiększeniu populacji żubrów, w 1952 r. pierwsze osobniki wypuszczono na wolność. Pomyślna ich aklimatyzacja pozwoliła na przywrócenie przyrodzie gatunku, któremu groziło wymarcie. Obecnie występuje tu najbardziej liczna populacja wolnościowa na świecie. W polskiej części PB szacowana jest na ok. 770 szt. (dane za 2019 r.). Mimo niewątpliwych osiągnięć w restytucji żubra, zawdzięczanych wieloletnim staraniom uczonych i pracowników Parku, musimy pamiętać, że jest on ciągle gatunkiem zagrożonym ze względu na wysokie pokrewieństwo wszystkich żyjących osobników. W obecnych warunkach przyrodniczych żubry nie są w stanie egzystować bez specjalnej ochrony i opieki człowieka. Wciąż są gatunkiem chronionym o najwyższym priorytecie.

Atrakcje Białowieskiego Parku Narodowego

Obręb Ochronny Rezerwat

Południowo-wschodnia część Obrębu Ochronnego Rezerwat, Najstarsza część Parku (dawny Rezerwat Ścisły)

Najcenniejszym obiektem przyrodniczym Parku, zawierającym najlepiej zachowany w Europie fragment nizinnego lasu naturalnego o cechach lasu pierwotnego jestdawny Rezerwat Ścisły. Od blisko 100 lat teren ten objęty jest ochroną ścisłą. Ochronie podlegają tu wszystkie elementy przyrody: gleba, stosunki wodne, rośliny, zwierzęta, krajobraz oraz pozostałości dawnej działalności ludzkiej (np. kurhany, drzewa bartne, mielerze). Celem takiej ochrony jest umożliwienie naturalnego przebiegu procesów przyrodniczych. Dzięki obecności dużej ilości martwego drewna, właśnie tu występują związane z nim, najrzadsze gatunki grzybów (np. pniarek różowy, soplówka gałęzista, białak północny) i zwierząt (owady: bogatek wspaniały, rozmiazg kolweński, czy dzięcioły: trójpalczasty i białogrzbiety). Dla ogółu turystów dostępna jest trasa długości 4 km, nie oznakowana w terenie, którą można zwiedzić z licencjonowanym przewodnikiem, w grupie do 12 osób.

Północno-zachodnia część Obrębu Ochronnego Rezerwat
Najmłodsza część Obrębu (dawny Obręb Ochronny Hwoźna)
Tę część Parku porastają głównie lasy. W wielu miejscach zachowały one naturalny charakter. Dotyczy to w szczególności obszarów leśnych na terenie uroczysk – Głuszec i Wilczy Szlak. Od 1979 r. uroczyska te były objęte ochroną jako częściowe rezerwaty przyrody, a po powiększeniu Parku w 1996 r. znalazły się w jego granicach. Naturalny charakter zachowały także lasy położone nad rzeką Hwoźną i Narewką.

Aby turyści bezpiecznie mogli obserwować dzikie zwierzęta, w tym również żubry, na terenie tej części Parku urządzono dwie ostoje żubrów: „Kosy Most” i „Czoło”. Jedna z nich położona jest w uroczysku Kosy Most, przy moście na rzece Narewka, druga tuż za wsią Stare Masiewo. Każda składa się z platformy obserwacyjnej usytuowanej na skraju lasu lub łąki. W głównej części ostoi zlokalizowane są brogi z sianem. Karma ta przyciąga w zimie żubry i inne zwierzęta, umożliwiając ich obserwację w stanie wolnym.

Ta część BPN w szeroki sposób udostępniona jest dla turystyki pieszej i rowerowej, zimą – narciarskiej. Ponad 25 km szlaków pieszych i 14 km szlaków rowerowych przebiega przez najciekawsze fragmenty tej części Parku. Po szlakach tej części obrębu można poruszać się nieodpłatnie. Liczne obiekty, tj. drewniane kładki, punkty widokowe, tablice informacyjne ułatwiają zwiedzanie i poznawanie przyrody.

Park Pałacowy

Park Pałacowy (powierzchnia ok. 50 ha), położony w centrum Białowieży, został założony w końcu XIX i na pocz. XX w. w otoczeniu wznoszonego w latach 1889 – 1894 pałacu carskiego. Park w stylu angielskim, nazywanym też krajobrazowym, zaprojektował znany polski projektant – Walery Kronenberg. Otoczony zielenią drzew, stoi tu najstarszy budynek w Białowieży –  drewniany dworek z 1845 r. Od 1996 r. jest on siedzibą Ośrodka Edukacji Przyrodniczej BPN. Na grobli przecinającej stawy znajduje się najstarszy zabytek w Białowieży, obelisk z piaskowca, upamiętniający polowanie Augusta III Sasa w 1752 r. Na wzgórzu pałacowym zwraca uwagę turystów grupa, liczących dziś ponad 300 lat, dębów szypułkowych. Park Pałacowy wpisany jest do rejestru zabytków woj. podlaskiego i chroniony jako zabytkowe założenie parkowe o randze krajowej. Na turystów, pragnących poznać historię i przyrodę tego miejsca, czekają dwie ścieżki edukacyjne z tablicami informacyjnymi: przyrodnicza ,,Drzewa Parku Pałacowego’’ i historyczna ,,Zabytki Parku Pałacowego”.

Rezerwat Pokazowy Żubrów z nowym Pawilonem Edukacyjnym

Rezerwat Pokazowy Żubrów położony jest przy szosie Hajnówka – Białowieża. Prezentowana jest w nim grupa żubrów, składająca się z jednego dorosłego samca, kilku żubrzyc oraz ich potomstwa. W rezerwacie pokazana jest grupa koników typu tarpana oraz żyjące w Puszczy jelenie, sarny, dziki, łosie. Z drapieżników można podziwiać watahę wilków, rysia oraz żbika. Uzupełnieniem ekspozycji są żubronie – mieszańce (hybrydy) żubra z bydłem domowym. Rezerwat czynny jest codziennie, w sezonie (od połowy kwietnia do połowy października) w godzinach 9:00–17:00, poza sezonem oprócz poniedziałków w godzinach 8:00–16:00.

Pawilon Edukacyjny

15 czerwca 2018 r. otwarty został Pawilon Edukacyjny, który łączy naukę i zabawę w atrakcyjną formę spędzania czasu. Główną jego część tworzy interaktywna, multimedialna przestrzeń edukacyjnadotycząca żubra, jego historii, restytucji, ekologii i biologii. W budynku znajduje się też przestrzeń wystawowa i sala kinowa na 46 miejsc. Dla najmłodszych turystów odwiedzających Rezerwat przygotowany został, w otoczeniu pawilonu, plac zabaw.  Przy budynku powstała też wiata ze stojakami na rowery oraz kojce dla psów, których nie można wprowadzać na teren Rezerwatu.

Budynek Pawilonu jest obiektem o charakterze pasywnym. To pierwszy o takim standardzie energetycznym obiekt użyteczności publicznej w północno-wschodniej Polsce. Zaprojektowany został jako budynek energooszczędny z minimalnym zużyciem energii. Rezerwat czynny jest codziennie, w sezonie (od połowy kwietnia do połowy października) w godzinach 9:00–17:00, poza sezonem oprócz poniedziałków w godzinach 8:00–16:00.

Muzeum Przyrodniczo-Leśne

Muzeum Przyrodniczo-Leśne jest jednym z nowocześniejszych muzeów przyrodniczych w Polsce. W dwóch salach wystawowych prezentowana jest przyroda i historia Puszczy Białowieskiej oraz wielowiekowa działalność człowieka na tym terenie. Eksponowane są najbardziej charakterystyczne dla Puszczy zbiorowiska leśne: grąd, ols, łęg, bór sosnowy, borealna świerczyna bagienna. Ponadto zaprezentowane są: życie podziemne w lesie, świat bezkręgowców (zarówno ten w skali 1:1 jak i znacznie powiększony), zwierzęta kopytne, drapieżne oraz ptaki. Pozostałe dioramy przybliżają świat zwierząt i roślin związanych ze środowiskiem wodnym (rzeka), fazy rozkładu drewna i bogactwo grzybów. W części historycznej ukazano sianokosy, bartnictwo, przerób drewna na terpentynę i węgiel drzewny oraz wąskotorowe kolejki leśne. Stałą ekspozycję przyrodniczą można zwiedzać z przewodnikiem lub audioprzewodnikiem.

Muzeum organizuje również wystawy czasowe: przyrodnicze, fotograficzne, malarskie, rzeźbiarskie, itp., projekcje filmów przyrodniczych. Dysponuje salą konferencyjną ze 176 miejscami z pełnym wyposażeniem i z dwoma stanowiskami do tłumaczenia symultanicznego. Czynne jest: w sezonie (od połowy kwietnia do połowy października) przez cały tydzień w godzinach 9:00–16:30, a w sobotę i niedzielę do 17:00; poza sezonem od wtorku do niedzieli w godzinach 9:00–16:00

Informacje praktyczne

Bilety wstępu do obiektów BPN można nabyć w obiektach Parku:

  • w kasie Rezerwatu Pokazowego Żubrów
  • w kasie Muzeum Przyrodniczo-Leśnego

Z bliższymi informacjami oraz zasadami zwiedzania BPN można zapoznać się na stronie internetowej Parku
http://bpn.com.pl/